In haar debuutroman De meisjes schetst de Amerikaanse Emma Cline (27) nauwgezet de soms donkere leefwereld van tienermeiden, hun intense vriendschappen en de gruwelijkheden waartoe ze in staat zijn. Hiervoor baseerde ze zich losjes op de sekte rond misdadiger Charles Manson.
Voor het manuscript van wat men hét debuut van 2016 noemt, telde uitgeverij Random House een voorschot van twee miljoen dollar neer. Terecht: de stijl van de 27-jarige Cline is precieus en sferisch, ze beschikt over de scheppende verbeeldingskracht van een jonge Donna Tartt.
De meisjes speelt zich af in de eindeloos lange zomer van 1969, waarin de veertienjarige Evie afleiding van haar oersaaie leven zoekt. Haar ouders zijn net gescheiden. Vader woont ver weg met zijn nieuwe vriendin. Moeder probeert zich te herpakken, maar heeft meer oog voor haar goeroes en potentiële minnaars dan voor haar dochter.
Evie hangt overwegend rond met de oppervlakkige Connie. Ze roken marihuana, likken aan batterijen voor de metaalachtige schokjes op hun tong “waarvan men zegt dat het als een achttiende van een orgasme voelt” en wachten op de toekomst. Maar dan leert Evie de wilde Suzanne kennen. Suzanne woont in een commune met Russell, een charismatische spirituele leider, en een heleboel andere meisjes. Evie raakt gefascineerd, en zoekt toenadering. Voor ze het goed en wel beseft, leeft ze in een web van seks, misdaad en leugens. Dat komt haar net niet duur te staan.
MACABER BLOEDBAD
Voor het verhaal baseerde Cline zich losjes op de commune rond de charismatische crimineel Charles Manson. De slachtpartijen die Manson in de zomer van 1969 organiseerde met leden van de Manson Family, een sekte die vooral jonge vrouwen aantrok die hem seksuele gunsten verleenden, resoneren nog steeds in het Amerikaanse nationale geheugen. Het bekendste slachtoffer van de Manson-moorden was actrice Sharon Tate, de echtgenote van regisseur Roman Polanski en op dat moment acht maanden zwanger.
In de nacht van 8 op 9 augustus drongen op verzoek van Manson drie vrouwen (Susan Atkins, Patricia Krenwinkel en Linda Kasabian, hierboven op de foto) en een man (Tex Watson) het huis van het koppel binnen. Ze brachten er zes mensen met messen om het leven: Tate en haar ongeboren kind, drie aanwezige vrienden en een toevallige bezoeker van de conciërge van het huis.
De dag na de slachtpartij pleegde de bende samen met Manson en een andere vrouw, Leslie Van Houten, opnieuw een dubbele moord. In beide gevallen zetten de daders het macabere bloedbad in scène als een raciale afrekening. Op de muren schreven ze met bloed woorden als ‘Pig’ en ‘Helter Skelter’. ‘Helter Skelter’ verwijst naar een song op The White Album van The Beatles, waar Manson door geobsedeerd was. Hij zag de plaat als een gecodeerde aankondiging van een rassenoorlog, die hij wilde versnellen.
Vandaag, bijna vijftig jaar later, spookt de geest van Charles Manson, die levenslang kreeg, nog altijd rond in de Amerikaanse verteltraditie. In de nasleep van de moorden en het proces verwierf Manson de status van popicoon. Maar zoveel aandacht er naar Manson ging, zo ongeïnteresseerd leek het publiek in de verhalen van de vrouwen die voor hem moordden. Terwijl de nadruk meestal op de figuur van Manson als de verpersoonlijking van het kwaad ligt, richt Cline haar lens op de motieven van de Manson-meisjes.
PUBERALE RELATIES
Toch is dit geen True Crime-verhaal. Het hoofdpersonage is niet de moordlustige Susan Atkins, al is zij wel te herkennen in de ondernemende Susanne. De communeleider heet niet Charlie, maar Russell. In De meisjes ligt de klemtoon niet op de bloedbaden, maar op de perverse kant van meisjesvriendschappen, op de vraag hoe jonge vrouwen in staat zijn om zulke gruwelijke dingen te doen.
De verteller is dezelfde Evie, intussen zestig, maar nog steeds ontworteld. Soms woont ze in bij mensen als bediende, soms past ze op een leegstaand huis. Zo leeft ze al jaren, in een tussenwereld, onopgemerkt. Tot ze de jonge Sasha leert kennen. Die heeft opgevangen dat Evie een van ‘de meisjes’ was die betrokken waren bij de moord op de beroemde muzikant Mitch Lewis. Met groeiend respect luistert Sasha naar het verhaal van Evie, die zowaar opleeft bij de aandacht en haar vertelt over haar relatie met Suzanne en Russell, en wat ze ervoor over had om bij de groep te mogen horen.
Op magistrale wijze lokt Emma Cline de lezer mee in de egocentrische wereld van een op drift geraakte tiener. ‘Het vertrouwde van de dag werd verstoord door de meisjes die de vaste orde ontregelden. Soepel en achteloos, als haaien die opspringen in het water’ staat er op de eerste pagina, een treffend beeld voor die dreigende, gevaarlijke onzekerheid en idolatrie die zo eigen lijken aan puberale relaties.
SEKSUELE ONTGROENING
De 19-jarige Suzanne ontfermt zich over de jonge Evie, maar manipuleert haar ook. Ze zet het meisje aan tot stelen en inbreken, en tot seks met Russell en andere mannen die hun commune bezoeken. Evie voelt zich aangetrokken tot Suzanne, en zou alles voor haar doen, maar toch is ze niet alleen maar een slachtoffer. Ze wil wat elke puber wil: voor vol worden aangezien, en ze is bereid om daarvoor te doen wat men nodig acht.
In dat proces leert ze dat ze wel degelijk macht heeft en dat haar lichaam een handig instrument kan zijn. Ideaal is het niet, maar het is het enige dat voorhanden is in een wereld waarin het verlangen van mannen iets is waar je blij om moet zijn. Emma Cline brengt die seksuele ontgroening van meisjes, waarin ze schakelen tussen machteloosheid en macht, subtiel zónder de dubbelzinnigheid ervan uit het oog te verliezen.
In die optiek zijn de Manson-moorden eerder een vehikel, het Trojaanse paard waarmee Emma Cline de lezer wil initiëren in de onderbelichte gevoelswereld van tienermeiden op het moment dat zowel hun identiteit als hun seksualiteit tot volle wasdom komt. Ze ontrafelt op die manier een verhaal dat zelden wordt verteld, over hoe meisjes niet altijd onschuldig zijn maar wel degelijk in staat tot geweld, en dat doet ze meticuleus.
EMMA CLINE: Mensen associëren geweld altijd met mannen, staan er niet bij stil dat ook vrouwen tot gruwelijkheden in staat zijn. Die meisjes waren geïndoctrineerd, dacht men. Ik ben daar niet zo zeker van. Dat fenomeen van vrouwelijke wreedheid is allesbehalve passief.
Waar komt het volgens u vandaan?
CLINE: Razernij lijkt me een mogelijke uitleg. Naar mijn gevoel ontspruit vrouwelijke furiositeit uit een gevoel van onbeduidend zijn.
In die zin doet De meisjes denken aan The Virgin Suicides.
Hoewel The Virgin Suicides zich afspeelt in de jaren 70, waren die decadente sfeer en het verhaal beslist inspirerend. We zien tienermeisjes als lachende en onbezorgde wezens. Maar achter die frivoliteit kan erg veel duisternis schuilen.
Relaties tussen jonge vrouwen kunnen intens zijn; er heerst ook een opmerkelijke erotische spanning tussen de meisjes van de commune.
Meisjesvriendschappen zijn ambigu en moeilijk te definiëren. Veel tienermeisjes beleven hun eerste seksuele ervaringen met elkaar. Ze evolueren in een ander tempo dan jongens. Terwijl meisjes worden opgevoed met de gedachte dat verliefd worden en een relatie het hoogste goed is, krijgen jongens de ruimte om met zichzelf bezig te zijn.
Zij reageren dan ook niet op de verlangens van meisjes, die met al die opgekropte emoties blijven zitten. Ze moeten ergens heen met die energie, dus projecteren ze hun gevoelens op elkaar. Zeker op die leeftijd heeft meisjesvriendschap veel weg van een protoromance. Ze oefenen op elkaar voor ze aan het echte werk beginnen.
U doorprikt ook de mythe van de seksuele bevrijding. Zo wordt Evie door haar vriendin Suzanne in een trio gelokt. Voor ze het goed en wel beseft, wordt ze ontmaagd. Vandaag zou men dat verkrachting noemen.
Mensen hebben de neiging nostalgisch te zijn over de jaren 60. Omdat alles mocht en kon, denken we dat het een fantastische tijd was. Maar de sixties zijn niet enkel de flowerpowermusical Hair waar men vrolijk zingt over de liefde. Door die zogenaamde vrije liefde kwam ook de vrouwelijke integriteit onder druk te staan. Is het niet interessant dat we die periode een belangrijke sociale en culturele omwenteling noemen en tegelijk een blinde vlek hebben voor de onevenredige machtsverhoudingen tussen de seksen?
U bent van dezelfde generatie als Lena Dunham, het brein achter de serie Girls. Zij wil vrouwelijkheid ontdoen van de obligate glamour en ijvert voor het recht om niet volmaakt te zijn. Is dat ook uw bedoeling?
Ik sta alleszins achter de gedachte dat je vrouwen als volwaardige wezens moet zien, dat je hun gebreken niet moet wegmoffelen. Het is gek dat dit nog steeds een politieke daad is.
Het verhaal dat telkens opnieuw wordt verteld, is dat Manson vooral jonge vrouwen uit gebroken gezinnen rekruteerde. Klopt dat volgens u?
Ik geloof niet dat er een causaal verband is tussen een disfunctioneel gezin en tieners die op de dool zijn. Er belanden net zo goed mensen uit perfecte gezinnen in sektes. Op een bepaald moment wordt het nest saai en beginnen jongeren rond te kijken. Ze willen iets beleven in de echte wereld. Ontmoeten ze op zo’n moment slechte vrienden, of belanden ze in een groep die kickt op risicovol gedrag, dan kan het verkeerd aflopen.
In een essay in The Paris Review schreef u als dertienjarige zelf ook een tijd bevriend was een oudere man die contact met u zocht. Als die man van slechte wil was geweest, had u zelf ook kunnen eindigen als Evie of een van de andere meisjes, zei u.
Die man, Rodney Bingenheimer, zag me op straat lopen, vond dat ik op zijn eerste liefje leek, en vroeg me mijn adres. Hij maakte radioprogramma’s, was eigenaar van een nachtclub en hij had iets te maken met de Ramones. Hij was 55, stokoud in mijn ogen, maar zoals veel meisjes van dertien was ik ondersteboven van al die aandacht. Ik werd gezien! Hij belde me nu en dan op, en schreef me lange kinderachtige brieven waarin hij vertelde hoe zijn dagen eruitzagen, hoe het weer was. Hij stuurde me foto’s van zijn auto en kopieën van foto’s van zijn eerste vriendin. Hij zei me dat ik mijn haar op dezelfde manier moest dragen.
Als tiener had ik in een paar kleine films meegespeeld; hij beloofde me dat hij me zou introduceren bij zijn vrienden in de filmwereld. Ik wist dat dat niet waar was, maar ik stond mezelf de fantasie toe. Toen ik mijn eerste vriendje had, verbrak hij het contact. Pas veel later realiseerde ik me hoe bizar die situatie was en hoorde ik dat veel vrouwen iets soortgelijks meemaken als ze jong zijn. Jonge meisjes zijn kwetsbaar, maar ze zijn ook avontuurlijk. Ze zoeken de grenzen op. Ook al vertelt iedereen hen dat het daarbuiten gevaarlijk kan zijn, toch liften ze stiekem, kruipen ze ’s nachts uit hun raam en gaan ze mee met vreemde mannen. Soms loopt dat fout af.
De oude Evie lijkt nog steeds heimwee te hebben naar dat avontuur.
Die dynamiek van die onvoorwaardelijke vriendschap, de kick van het stelen en samen experimenteren, dat intens gevoel van verbondenheid heeft ze nooit meer beleefd. Dat heeft de rest van haar leven bepaald. Mentaal is ze altijd veertien jaar gebleven. Je ziet die heimwee ook bij veel mensen die in de marge iets te maken hadden met die commune van Manson. Ze praten er met warmte over, alsof het de mooiste tijd van hun leven was. Of ze wensen, net als Evie, dat ze ook uitverkoren waren geweest om de moorden te plegen. Alsof ze dan belangrijk waren geweest. Vergelijk het met het gevoel dat je hebt als je terugkeert van een kamp of een andere intense ervaring met leeftijdgenoten. Daar kan geen realiteit tegenop.
Lezers die de jaren 60 hebben meegemaakt, zeggen dat u een erg raak portret van die tijd hebt geschetst. Hoe hebt u die vibe weten te vangen?
Veel heb je niet nodig om die sfeer op te roepen. Ik heb een hekel aan historische verhalen in de stijl van Forrest Gump, die halve geschiedenislessen zijn omdat men er elk historisch event in beschrijft. Het boek gaat uiteindelijk over wat zich afspeelt in het hoofd van één meisje.
Als kompas in die egoïstische en narcistische denkwereld had ik de dagboeken die mijn moeder in die tijd bijhield. Mijn moeder schreef niet over politieke gebeurtenissen of de economische toestand, maar over een mislukt kapsel en de buurjongen. Verder heb ik vooral mijn ouders uitgehoord. Zij groeiden op in Californië en waren dertien en veertien ten tijde van de moorden. Voor hen waren dat scharniermomenten. Alles werd breed uitgesmeerd op televisie, iedereen zag dezelfde beelden… Het is overigens een voordeel dat mensen zich de jaren 60 perfect kunnen voorstellen. Ze verzinnen er de huizen en de olifantenpijpen zelf bij.
U beschrijft de innerlijke wereld van pubermeiden in de jaren 60, maar zijn de jonge vrouwen van 2016 anders?
Uiteindelijk is dit een verhaal over meisjes in de adolescentie en over het verlangen om gezien te worden. Dat verlangen is universeel, en zeker niet uniek voor meisjes. Maar het manifesteert zich bij die groep wel anders, omdat meisjes tijdens het opgroeien geobjectiveerd en geseksualiseerd worden. In die zin is er nog niets veranderd.
Ook vandaag zijn er groepen die jongeren lokken. IS rekruteert onder adolescenten, zowel jongens als meisjes. Niemand begrijpt waarom die jongeren zoiets doen. Tenzij het om dezelfde dynamiek gaat die u beschrijft.
Dat die jongeren iets willen betekenen, lijkt me ook in dit geval een adequate verklaring. Adolescenten geloven als geen ander hun eigen hersenschimmen. De meisjes die naar Syrië trekken, dromen van een geïdealiseerd leven. Als de vreselijke realiteit zich manifesteert, zijn ze niet in staat om die onder ogen te zien. Ze fabriceren er een eigen verhaal rond. Ik las onlangs een artikel over een meisje dat haar vriendin een brief schreef met de vraag om beha’s mee te brengen, want de beha’s in Syrië vond ze niet goed. Hoe kan iemand die vertrok onder valse voorwendselen en een seksslavin werd nu aan beha’s denken?
Dat is de waanzin van de puberteit. Tieners zijn gek, en dat bedoel ik letterlijk. We onderschatten de veranderingen die ze doormaken. Dat ze nog geen besef hebben van de toekomst maakt hen kwetsbaar, maar ook gevaarlijk. Ze nemen risico’s zonder de gevolgen te zien. Ze leven in een andere, verwrongen realiteit. Net daarom verdienen ze onze liefde en aandacht: je kunt alleen maar hopen dat ze ongeschonden en zonder al te veel kleerscheuren de volwassenheid bereiken.
<strong>Emma Cline, De meisjes, Lebowski Publishers, 352 p., 19,99 euro. ****
Dit artikel verscheen op 15 juni 2016 in de boekenbijlage van De Morgen.
Vertel me een verhaal 
Geef een reactie